Tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi là những tác phẩm mang ý nghĩa lịch sử và giữ trong mình bản sắc dân tộc. Nhưng khuynh hướng sử thi là gì? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về khái niệm này.
Khuynh hướng sử thi là gì?
Khuynh hướng sử thi (còn được gọi là tính sử thi) là những sự kiện và biến cố quan trọng, có ý nghĩa to lớn đối với một dân tộc, được dùng để ca ngợi những anh hùng và chiến sĩ của dân tộc.
Đặc điểm của khuynh hướng sử thi
Tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi thường đề cập đến những vấn đề chung của xã hội trước những sự kiện mang tính lịch sử dân tộc. Những nhân vật và hình tượng trong tác phẩm đều được xây dựng theo phong cách sử thi, không phân biệt tầng lớp, tuổi tác hay dân tộc.
Nhân vật chính thường được coi là biểu tượng của những tư tưởng và khát vọng, luôn hướng tới ánh sáng và chia sẻ số phận của từng cá nhân cùng với số phận của cả một cộng đồng. Họ cũng là hiện thân của những phẩm chất tốt đẹp nhất của một tập thể.
Lời văn sử thi thường mang vẻ đẹp ngợi ca, trang trọng, ngôn từ mang tính cách điệu, hào hùng, giàu hình ảnh, và đầy tính tưởng tượng. Các tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi luôn lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng của dân tộc và thắng lợi của đất nước.
Đề tài sử thi trong đấu tranh đánh giặc, thống nhất đất nước
Trong suốt 30 năm chiến đấu, dân tộc ta đã không ngừng kháng chiến chống lại hai đế quốc lớn là Pháp và Mỹ. Chính vì vậy, đề tài đấu tranh chống giặc ngoại xâm và thống nhất đất nước luôn được chú trọng, thu hút nhiều tài năng văn học như Chính Hữu, Phạm Tiến Duật, Lê Minh Khuê, Tố Hữu, Nguyễn Trung Thành, Nguyễn Thi, Nguyễn Minh Châu…
Văn học đã thể hiện những đau thương và mất mát của nhân dân khi đất nước chịu sự xâm lược của giặc ngoại xâm. Nó cũng mô tả khí thế hào hùng và tinh thần chiến đấu dũng cảm của những người dân khao khát độc lập và tự do. Ra trận chiến đấu với kẻ thù không chỉ là nhiệm vụ của toàn dân tộc, mà còn là trách nhiệm thiêng liêng của mỗi người dân Việt Nam. Đấu tranh không đáng sợ, mà lại mang lại niềm vui và hạnh phúc.
Đề tài sử thi cũng thể hiện tinh thần dũng cảm, kiên cường, không ngại gian khổ và sẵn lòng hi sinh của những người lính trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Dẫu bị thương, họ vẫn sẵn sàng tiến lên chiến đấu không chùn bước.
Ví dụ: Trong tác phẩm “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành, đề tài là cuộc nổi dậy của nhân dân Tây Nguyên trong kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm này ca ngợi sức sống mãnh liệt và lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu dũng cảm và lòng trung thành với Đảng Cách mạng của nhân dân Tây Nguyên trong những năm kháng chiến chống Mỹ ác liệt.
Ví dụ: Trong tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi, đề tài là nhân dân Nam Bộ trong kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm này tôn vinh tình yêu nước, tinh thần chiến đấu dũng cảm và lòng kiên cường của nhân dân Nam Bộ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Ví dụ: Trong tác phẩm “Tây Tiến” của Quang Dũng, đề tài là hình tượng người lính trong kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm này ca ngợi vẻ đẹp của các người lính Tây Tiến, những con người hào hùng và hào hoa, sẵn sàng hiến dâng tuổi xuân cho đất nước.
Đề tài sử thi về Tổ quốc
Đề tài về Tổ quốc được coi là một đề tài lớn, đóng vai trò quan trọng trong thơ ca kháng chiến. Khuynh hướng sử thi yêu cầu các tác giả nhìn nhận con người và cuộc sống không chỉ bằng con mắt cá nhân mình, mà chủ yếu là con mắt có tầm nhìn bao quát lịch sử, dân tộc và thời đại. Trong tác phẩm của mình, Tố Hữu gọi đó là con mắt “nhìn bốn hướng – trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau – Trông Bắc trông Nam trông cả địa cầu”, trong khi Chế Lan Viên gọi nó là “Con mắt Bạch Đằng – con mắt Đống Đa”. Với cái nhìn sử thi đó, các tác giả đã tập trung khám phá và thể hiện hình ảnh Tổ quốc Việt Nam trong sự phát triển văn hóa, tư duy và hình ảnh Tổ quốc hào hùng trong cuộc chiến đấu.
Nhà thơ đã kế thừa những quan niệm về Tổ quốc từ ông bà ta và nhìn nhận Tổ quốc trong sự phát triển văn hóa và lịch sử. Ví dụ, trong tác phẩm “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm, tác giả đã có cái nhìn mới về Đất Nước từ góc nhìn sâu sắc về văn hóa và lịch sử. Đất Nước thuộc về Nhân Dân và chính Nhân Dân đã tạo nên sự đẹp và vĩ đại của nó.
Hình tượng Tổ quốc cũng được thể hiện hào hùng trong cuộc chiến tranh. Ví dụ, trong tác phẩm “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi, tác giả đã mô tả sâu sắc hình ảnh Đất Nước từ những năm tháng đau thương đến khi vùng dậy đấu tranh với sự hào hùng mãnh liệt. Những dòng thơ như “Ôi những cánh đồng quê chảy máu / Dây thép gai đâm nát trời chiều” và “Súng nổ rung trời giận dữ / Người lên như nước vỡ bờ / Nước Việt Nam từ máu lửa / Rũ bùn đứng dậy sáng lòa” đã diễn tả tình cảm sâu sắc về Tổ quốc trong cuộc chiến tranh.
Qua những điểm nhấn về khuynh hướng sử thi và các đề tài sử thi, chúng ta có thể thấy rằng việc giữ gìn và phát huy những giá trị lịch sử và bản sắc dân tộc là một nhiệm vụ quan trọng của văn học. Viện sinh thái và bảo vệ công trình hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn mới về khuynh hướng sử thi và tầm quan trọng của nó trong việc xây dựng và giữ gìn danh dự của đất nước.
Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập Viện sinh thái và bảo vệ công trình.